Ánh nắng rất tốt cho sức khỏe, nhất là vào buổi sáng sớm, chúng giúp cơ thể tổng hợp vitamin D. Tuy nhiên, ở nước ta, khí hậu nhiệt đới, có 2 mùa rõ rệt: mùa nắng có nhiệt độ cao, nắng kéo dài 6 tháng, vì vậy, nếu phơi nắng quá nhiều, nhất là thời điểm trưa thì có nhiều tác hại như: nám da, tàn nhang, thậm chí bỏng da, ung thư da… Vậy chúng ta cần làm gì để tránh tác hại của ánh nắng mặt trời?

Tác hại của nắng vưới da

Ánh sáng mặt trời bao gồm các tia cực tím (UVA, UVB, UVC) và tia hồng ngoại…, trong đó, tia UVA và UVB đóng vai trò quan trọng trong việc gây tổn thương trên da. Tia UVB là tác nhân chủ yếu gây đỏ da, bỏng da, làm lão hóa da và sinh ung thư da. Tia này có cường độ cao trong khoảng thời gian từ 10 giờ đến 15 giờ hằng ngày. Còn tia UVA xuyên qua da sâu hơn tia UVB gây nên những thay đổi ở mô liên kết và dẫn đến các tổn thương không thể hồi phục, ngoài ra, tia này còn là nguyên nhân hình thành các gốc tự do làm hại tế bào.

Từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều là lúc tia cực tím (còn gọi là tia tử ngoại, tia UV) trong ánh nắng mạnh và có sức tàn phá ghê gớm nhất. Nhiều người đã biết điều này nhưng đa số lại không biết rằng ngay cả khi trời râm mát, nhiều mây bạn cũng không hề “an toàn” vì có tới 90% tia cực tím vẫn có thể xuyên qua các đám mây và gây hại cho da. Ánh nắng  mặt trời chủ yếu là tia UVA và UVB gây những tác hại lên da như: bỏng nắng, sạm da, rối loạn sắc tố da, lão hóa da và nặng nhất là ung thư da. Do đó, nếu tiếp xúc lâu dài với ánh nắng mặt trời, làn da chúng ta sẽ có nguy cơ cao như:

• Bỏng nắng: Bạn sẽ cảm thấy da ửng đỏ, đau rát, có khi còn phồng rộp khi bị bỏng nắng. Đây là những tổn thương chủ yếu do tia UVB trong ánh mặt trời gây nên. Đối với người có làn da sáng màu, nhạy cảm thì chỉ cần khoảng 15 phút ngoài nắng là da đã dễ đỏ như tôm luộc. Bỏng nắng tạm thời thậm chí có thể khiến bạn choáng, ngất hoặc gây đau đớn trong vòng 6 – 48 giờ đồng hồ. Tình trạng này trong nhiều trường hợp có thể để lại vùng da thâm sạm kém thẩm mỹ và lâu phục hồi.
• Sạm da: Sau khi đi nắng, bỗng dưng bạn phát hiện làn da của mình sạm thâm, khô nám, thô ráp, có nhiều tế bào chết hoặc sừng hóa… thì đó là dấu hiệu của sự tích lũy bỏng nắng trong một khoảng thời gian dài. Thường thì những dấu hiệu này không xuất hiện ngay khi bạn đi nắng mà có sự tích lũy theo thời gian, đến một lúc nào đó thì biểu hiện ra ngoài.
• Dấu hiệu tiền ung thư da do ánh sáng mặt trời: đó là bệnh dày sừng ánh sáng. Bệnh thường xuất hiện ở những người da màu sáng, đặc biệt có nhiều năm tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Ở một số nước khí hậu nắng và nóng như Việt Nam, tỷ lệ bệnh dày sừng ánh sáng thường cao. Dày sừng ánh sáng thường xuất hiện ở vùng da tiếp xúc với ánh sáng mặt trời như: vùng mặt, da đầu, mặt dưới cẳng tay, mu bàn tay. Lúc đầu, trên da có một hoặc nhiều dát màu hồng, sau đó chuyển sang màu nâu, dần dần bề mặt trở nên thô ráp, có ít vảy. Nếu tiếp tục tiếp xúc nhiều với ánh sáng, các đốm này sẽ dày lên và đậm màu. Bệnh dày sừng ánh sáng có thể tiến triển theo 3 cách: một là tự thoái hóa, hai là không thay đổi và ba là sẽ dẫn đến thoái hóa ác như ung thư da.
• Ung thư da: Có nhiều loại ung thư da nhưng 3 loại thường gặp nhất là ung thư biểu mô tế bào đáy, ung thư biểu mô tế bào gai và ung thư tế bào sắc tố. Biểu hiện lâm sàng của các loại ung thư này rất đa dạng. Thường ung thư da xuất hiện ở những vùng tiếp xúc với nhiều ánh sáng mặt trời như: da đầu, mặt, tai, môi, ngực, cánh tay, bàn tay, cẳng chân. Tuy nhiên, ung thư da vẫn có thể xuất hiện ở những vùng da còn lại như lòng bàn tay, vùng cơ quan sinh dục… Tổn thương ung thư da có thể xuất hiện từ từ, phát triển chậm nhưng cũng có thể phát triển đột ngột. Có nhiều yếu tố có thể gây ung thư da nhưng ánh sáng mặt trời là nguyên nhân chủ yếu, cho nên ung thư da đã gặp nhiều ở những người da màu sáng và chiếm tỷ lệ cao ở những vùng nhiều ánh nắng

Cần làm gì để bảo vệ da?

Nước ta thuộc vùng khí hậu nhiệt đới, mùa nắng kéo dài nhưng chúng ta cũng không nên quá lo ngại vì cơ thể đã có những cơ chế tự bảo vệ mình khỏi các tác động có hại của ánh sáng mặt trời như tạo sắc tố trên da, làm lớp sừng dày lên hoặc kích hoạt các chất chống oxy hóa của cơ thể… Tuy nhiên, đôi khi các cơ chế này chưa đủ vì còn phụ thuộc vào màu sắc da của mỗi người, vị trí địa lý của từng vùng hay thời gian tiếp xúc tia cực tím…, nhất là mùa hè có những kỳ nghỉ vui vẻ cho nên chúng ta phải có cách bảo vệ da chống lại tác hại của ánh sáng mặt trời bằng những biện pháp chống nắng an toàn sau:

Kem chống nắng

Giúp chúng ta hạn chế tối đa những tác động xấu của ánh nắng mặt trời. Chúng ta phải biết lựa chọn kem chống nắng thích hợp theo các tiêu chí sau: kem chống phổ rộng (chống cả tia UVA và UVB), chỉ số chống nắng SPF ≥ 30, loại không thấm nước (water-resistance hoặc very water-resistance) và dạng sử dụng theo ý thích của mình (kem, dầu, lotion, gel hay xịt). Tuy nhiên, khi sử dụng kem chống nắng, chúng ta cần lưu ý: Thoa trước khi ra nắng 30 phút, thoa lại lần 2 sau khi tiếp xúc nắng 30 phút và sau đó cứ mỗi 2 giờ thoa lại một lần; Thoa kem chống nắng lên những vùng tiếp xúc với nắng với liều lượng 2mg (hoặc ml)/cm² da; Tránh nuốt kem chống nắng. Cần rửa tay sạch sau khi thoa kem chống nắng; Tránh tiếp xúc lên vùng thoa kem chống nắng trước khi kem khô; Không sử dụng kem chống nắng cho trẻ dưới 6 tháng tuổi.

Trang phục

Khi ra nắng, tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời cần dùng nón, mũ rộng vành, quần áo, kính mát để bảo vệ làn da mỏng manh của mình. Nên sử dụng vải màu tối và được dệt dày hoặc loại vải có độ bóng. Trang phục màu tối khiến bạn có cảm giác nóng hơn so với màu sáng vì hấp thu tia cực tím nhiều hơn. Nhưng chính nhờ các đặc điểm này, chúng có khả năng bảo vệ làn da tốt hơn. Vải bóng lại giúp phản chiếu lại ánh nắng mặt trời nên cũng rất hữu ích.

Ăn uống

Dùng nhiều nước và trái cây là biện pháp giúp làn da đẹp từ bên trong. Không nên ăn đồ quá ngọt hoặc quá chua. Một số loại rau giàu kali như: rau má, mồng tơi, rau đay, bồ ngót… hoặc trái cây giàu vitamin như dâu tây, dưa hấu, cam bưởi, táo, chuối… tốt cho bạn trong những ngày mùa nắng, nhất là khi đi biển.

Kính râm chống tia cực tím 

Một cặp kính râm tốt sẽ che gần hết khuôn mặt của bạn đồng thời bảo vệ mắt khỏi tác hại của ánh nắng mặt trời.

Theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ, kính râm lý tưởng nên ngăn chặn 99-100% cả tia UVA và UVB. Nhãn của kính râm phải cho biết cặp kính đó có đáp ứng các yêu cầu của ANSI UV hay hấp thụ tia UV lên đến 400 nm, có nghĩa là chúng chặn ít nhất 99% tia UV.

Kính râm mỹ phẩm chỉ chặn được khoảng 70% tia UV, điều này tốt hơn là không có gì, nhưng nếu không có nhãn hoặc hướng dẫn về khả năng chống tia UV, bạn có thể yên tâm cho rằng kính không có tác dụng bảo vệ. Người phòng thủ tốt nhất.

Sử dụng mũ rộng vành khi đi nắng 

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng một chiếc mũ hoặc nón rộng vành có thể giúp che mặt và cổ, những vùng da dễ bị tổn thương bởi ánh nắng mặt trời nhất và những vị trí phổ biến nhất mà mọi người bị ung thư da. Lưu ý, tránh những chiếc mũ rơm có lỗ rộng vì chúng không giúp bảo vệ tốt nhất khỏi ánh nắng mặt trời

Chú ý đến chỉ số UV 

Thang đo được đánh số này đo lường mức độ tàn phá của việc tiếp xúc với ánh sáng mặt trời vào bất kỳ ngày nào. Nó thường được đưa vào các báo cáo thời tiết. Khi chỉ số từ 10 trở lên, mọi người nên cố gắng ở trong nhà.

Cẩn thận với các bề mặt phản chiếu

Nước, tuyết và cát phản chiếu các tia có hại của mặt trời và làm tăng nguy cơ bị cháy nắng.

Tránh tia UV 

Trong khi nhiều người biết rằng giường tắm nắng và giường tắm nắng có hại (nếu không muốn nói là nhiều hơn) so với tia nắng mặt trời, một số người vẫn không ý thức được rủi ro của các sản phẩm thuộc da bằng tia UV khác.

Nếu bạn muốn có làn da trắng và an toàn, hãy cân nhắc sử dụng sản phẩm được FDA phê duyệt sẽ không gây hại cho da của bạn, chẳng hạn như kem nền hỗ trợ màu hoặc xịt làm rám nắng (miễn là bạn sử dụng dụng cụ bảo vệ mắt, mũi và miệng).

Cẩn thận với các tác dụng phụ của thuốc 

Một số loại thuốc có thể khiến bạn nhạy cảm hơn với ánh sáng mặt trời. Chúng bao gồm một số loại thuốc kháng sinh, thuốc chống viêm, thuốc chống nấm, thuốc huyết áp và một số loại hóa trị liệu. Hoặc sử dụng mỹ phẩm có chứa AHA / BHA, retinol, vitamin C,… bạn rất dễ bị bắt nắng bởi ánh nắng mặt trời, vì vậy hãy chú ý sử dụng kem chống nắng và bảo vệ da cẩn thận.

Hãy thông minh khi bạn ra ngoài

Đứng hoặc ngồi trong bóng râm khi tận hưởng không gian ngoài trời. Mái hiên, ô dù và dù che nắng có thể là sự khác biệt giữa ung thư da và làn da khỏe mạnh, không bị tổn thương.

Ngoài ra, để an toàn, cần giảm thời gian phơi nắng: tránh làm việc và tiếp xúc với ánh sáng mặt trời quá lâu. Vào mùa hè, tránh phơi nắng, tắm nắng nhiều tại các bãi biển và hồ bơi…

Cách phục hồi làn da bị tổn thương do ánh nắng mặt trời

Phục hồi da bị tổn thương tức thời

• Tránh ánh nắng mặt trời: Nếu bạn có dấu hiệu bị cháy nắng, hãy nhanh chóng di chuyển khỏi khu vực đó và tìm bóng râm.
• Làm mát da: Bạn có thể làm điều này trong vòi hoa sen hoặc bồn tắm mát, hoặc chườm bằng khăn ẩm mát.
• Giảm viêm: Nếu vết cháy nắng khiến bạn khó chịu, bạn có thể uống thuốc chống viêm hoặc thoa kem chống nắng ngay để giải quyết.
• Giữ nước cho da: Gel lô hội rất tốt để làm mát và dưỡng ẩm cho làn da bị cháy nắng. Thoa đều và liên tục lên vùng bỏng cho đến khi da dịu lại.
• Uống nhiều nước: Theo Viện Da liễu Hoa Kỳ, làn da bị cháy nắng về cơ bản hấp thụ chất lỏng từ cơ thể bạn lên bề mặt da trong trường hợp khẩn cấp. Uống nhiều nước để ngăn ngừa tình trạng mất nước.
• Để mụn nước lành tự nhiên: Nếu bạn bị mụn nước trên da, hãy điều trị nhẹ nhàng và không tự lột da chết.

Các bước này có thể giúp bạn cảm thấy dễ chịu hơn và các tác động ngắn hạn của vết cháy nắng có thể biến mất trong vòng một tuần.

Chữa làn da bị cháy nắng thời gian dài

Nếu bạn là người lớn, bạn có thể bị cháy nắng. Ngay cả trẻ em cũng có chúng – tàn nhang có thể là một dấu hiệu cho biết. Ở những người trong chúng ta trên 20 tuổi, các tổn thương trông giống như da lão hóa.

Nếp nhăn, đốm đồi mồi (tàn nhang lớn hơn và không dễ thương), da dày lên, v.v. – Tất cả những điều này đều có thể là dấu hiệu của cháy nắng lâu dài. Vì vậy, để khắc phục hậu quả của ánh nắng mặt trời, bạn có thể chăm sóc da bằng cách:

• Tẩy tế bào chết: Giả sử bạn đang không điều trị vết cháy nắng cấp tính, tẩy tế bào chết thậm chí có thể làm đều màu da của bạn và làm cho khuôn mặt của bạn trông mịn màng hơn.
• Dưỡng ẩm: Da khô trông già hơn. Giữ cho làn da của bạn đủ nước bằng một loại kem dưỡng ẩm tốt có thể làm giảm sự xuất hiện của các đường nhăn và nếp nhăn. Nếu bạn có làn da dầu, hãy đặc biệt tìm kiếm các sản phẩm không chứa dầu và không gây dị ứng.
• Chế độ ăn uống khoa học: Bằng chứng cho thấy rằng một chế độ ăn uống giàu vitamin có thể làm giảm tổn thương da do tia cực tím gây ra.
• Sử dụng các sản phẩm trị liệu: Theo Tổ chức Ung thư Da, retinoids là “nguyên liệu vàng” đối với tác hại của ánh nắng mặt trời. Chúng hoạt động bằng cách tăng sản xuất collagen và tái tạo tế bào, theo tổ chức này. Chúng cũng được hỗ trợ bởi rất nhiều nghiên cứu. Theo tạp chí Clinical Interventions in Aging, một loại retinoid được gọi là retinoid đã được chứng minh là làm giảm nếp nhăn, tăng sắc tố (đốm đen) và thô ráp. 
• Điều trị bằng Laser: Liệu pháp laser là một lựa chọn khác cho những người có làn da bị tổn thương nghiêm trọng do cháy nắng lâu ngày. Các phương pháp điều trị này có thể được thực hiện bởi bác sĩ da liễu và có thể nhắm mục tiêu melanin, sắc tố gây ra các đốm đen.

Trên đây là những chia sẻ về cách bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời, hi vọng có thể giúp bạn có được những thông tin hữu ích, bảo vệ làn da, giúp da luôn khỏe đẹp.