Là cơ quan chính của hệ thần kinh, não quản lý hầu hết các hoạt động của cơ thể và xử lý tất cả thông tin nhận được từ cả bên trong và bên ngoài. Não còn là nơi chứa đựng cảm xúc và giúp chúng ta có khả năng nhận thức bao gồm suy nghĩ, ghi nhớ và ra quyết định.

Lần đầu tiên cơ quan này được đề cập đến là trong một ghi chép về y học từ thời Ai Cập cổ đại được phát hiện vào những năm 1800. Kể từ đó, sự hiểu biết của chúng ta được mở rộng ra, mặc dù vẫn còn nhiều bí ẩn xung quanh bộ não. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau khám phá một số sự thật về bộ não.

1. Bộ não của chúng ta lớn đến mức nào?

Kích thước não của mỗi người rất khác nhau, phụ thuộc phần lớn vào tuổi tác, giới tính và khối lượng cơ thể. Tuy nhiên, vài nghiên cứu cho rằng bộ não của người đàn ông nặng trung bình khoảng 1.336 gram, trong khi não phụ nữ nặng khoảng 1.198 gram.

Xét về kích thước, bộ não của con người không phải là lớn nhất. Trong số tất cả các loài động vật có vú, thì cá nhà táng có bộ não nặng nhất.

Nhưng trong tất cả các loài động vật trên trái đất, bộ não con người lại có số lượng tế bào thần kinh nhiều nhất. Các tế bào thần kinh giúp lưu trữ và truyền thông tin bằng tín hiệu điện và hóa học.

Người ta nói rằng bộ não của con người chứa khoảng 100 tỷ tế bào thần kinh, nhưng vẫn chưa có nghiên cứu nào chứng minh được điều này.

Tuy nhiên, một nhà thần kinh học người Brazil, Suzana Herculano-Houzel đã phát hiện ra cách đếm số tế bào thần kinh của não người và số tế bào thần kinh mà nghiên cứu này đếm được là 86 tỷ.

2. Bộ não được cấu tạo từ gì?

Bộ não con người được tạo nên cùng với cột sống và hệ thống thần kinh trung ương. Bộ não có ba phần chính:

• Tiểu não nằm ở phía sau và dưới đại não, có chức năng điều hòa cử động và duy trì cân bằng.
• Thân não là phần phía sau của não, kết nối não với tủy sống. Thân não là vị trí qua lại của các đường dẫn truyền cảm giác, vận động.
• Đại não là phần lớn nhất trong bộ não của chúng ta và lấp đầy hầu hết hộp sọ, bao gồm vỏ não (có bán cầu não trái và bán cầu não phải) và 4 thùy nằm ở cả 2 bán cầu não. Mỗi thùy được phân chia thành các vùng có chức năng riêng biệt. Các thùy não hoạt động phối hợp với nhau để tạo hành động, suy nghĩ, cảm giác… của con người.

Não được cấu tạo từ mô mềm bao gồm chất xám và chất trắng, chứa các tế bào thần kinh, các mạch máu nhỏ cũng như các tế bào khác, giúp duy trì tế bào thần kinh và sức khỏe não bộ.

Não có hàm lượng nước và chất béo cao (khoảng 60%).

Bộ não của con người thời hiện đại có hình cầu, không giống như bộ não của người tối cổ vào khoảng 40.000–50.000 năm trước có hình dạng hơi thon dài ở phía sau.

3. Bộ não của chúng ta “đói” như thế nào?

Mặc dù bộ não của con người không phải là một cơ quan lớn, nhưng hoạt động của nó đòi hỏi rất nhiều năng lượng. Bộ não con người chỉ nặng bằng 2% cơ thể nhưng một mình nó đã sử dụng hết 25% năng lượng mà cơ thể cần.

Tại sao não cần nhiều “nhiên liệu” như vậy? Một số nhà khoa học đã đưa ra giả thuyết rằng, trong khi phần lớn năng lượng này được dành cho các quá trình nhận thức và suy nghĩ của cơ thể thì có một số được dùng để bảo vệ và duy trì hoạt động sống của cơ thể.

Vì vậy, bộ não cũng sử dụng rất nhiều năng lượng trong thời gian được gọi là “trạng thái nghỉ ngơi” khi nó không tham gia vào bất kỳ hoạt động nào.

4. Chúng ta sử dụng bao nhiêu công suất của bộ não?

Nhiều quan niệm cho rằng con người chúng ta chỉ sử dụng 10% công suất của não và nếu chúng ta có thể sử dụng hết 90% công suất còn lại chúng ta sẽ có những khả năng đáng kinh ngạc.

Mặc dù vẫn chưa rõ quan niệm này bắt nguồn từ đâu và lan truyền nhanh đến mức nào, nhưng ý tưởng về việc chúng ta có thể sử dụng hết sức mạnh của não lại nghe rất hấp dẫn.

Tuy nhiên điều này là vô căn cứ, vì ngay cả trong trạng thái nghỉ ngơi, não vẫn hoạt động và cần năng lượng. Việc quét não đã chỉ ra rằng chúng ta sử dụng bộ não khá nhiều, ngay cả khi chúng ta ngủ.

Ngay cả khi một phần não đang được sử dụng để làm việc thì phần não còn lại sẽ có nhiệm vụ duy trì hoạt động sống của cơ thể. Đó là lý do tại sao dù bạn không suy nghĩ, bộ não vẫn liên tục hoạt động.

Nếu chúng ta chỉ sử dụng 10% bộ não, thì có lẽ 90% còn lại của bộ não có thể giúp chúng ta ngăn chặn được cơn đột quỵ, đau tim… hoặc gì đó tương tự, và rõ ràng là điều đó không thể xảy ra.

5. Não phải hay não trái?

Bạn sử dụng não trái hay não phải? Một vài câu hỏi trắc nghiệm trên Internet có thể giúp bạn xác định được câu trả lời.

Những người sử dụng não trái được cho là có khuynh hướng toán học và phân tích hơn, trong khi những người sử dụng não phải thì sáng tạo hơn.

Nhưng liệu điều này có đúng không? Và câu trả lời là “không”. Mặc dù mỗi bán cầu não của chúng ta có vai trò khác nhau, nhưng nó không quyết định được khả năng và tính cách của con người.

Thay vào đó, có rất nhiều người sử dụng cả hai bán cầu não của mình.

Tuy nhiên, có một điều đúng là bán cầu não trái quan tâm nhiều hơn tới việc sử dụng ngôn ngữ, còn bán cầu phải được áp dụng nhiều hơn cho những giao tiếp phi ngôn ngữ.

6. Bộ não thay đổi theo tuổi tác như thế nào?

Khi chúng ta già đi, các phần của bộ não sẽ bắt đầu co lại một cách tự nhiên và mất dần các tế bào thần kinh. Thùy trán và thùy thái dương là hai vùng não quan trọng trong việc hình thành nhận thức và trí nhớ sẽ bắt đầu co lại khi chúng ta khoảng 60, 70 tuổi.

Quá trình tạo ra các tế bào thần kinh mới trong não người trưởng thành được gọi là neurogenesis. Ước tính cho thấy một người trưởng thành trung bình sẽ tạo ra 700 tế bào thần kinh mới mỗi ngày.

Điều này có nghĩa là khi đến tuổi trung niên, chúng ta sẽ thay thế hầu hết các tế bào thần kinh có trong não.